Ouderen leren anders dan jongeren. Veel opleidingsprogramma's sluiten slecht aan bij ouderen, die in steeds grotere getale door blijven werken. Sommige oudere werknemers gaan richting hun pensioen de tijd min of meer ‘uitzitten’. Anderen hebben nog volop ambitie in hun werk en willen zich blijven ontwikkelen. Reden genoeg om met een specifiek programma de inzetbaarheid van ouderen te vergroten?
In mijn werk – ik train en begeleid oudere werknemers tot en met hun pensionering – hoor ik het steeds vaker: "In mijn organisatie zijn de vijftigplussers nu ruim in de meerderheid." Het verschijnsel is inmiddels bekend: steeds meer ouderen zijn betaald aan het werk, in loondienst of als zelfstandige. Cijfers van het CBS laten het goed zien. In de afgelopen vijftien jaar is het aantal werknemers jonger dan vijfenvijftig gedaald en daarboven juist fors gestegen. In 2003 werkten 616.000 55-plussers in loondienst, in 2018 waren dat er 1.336.000.
Twee ontwikkelingen versterken zich. Mensen werken langer door. Tegenwoordig blijft menigeen tot de verhoogde AOW-leeftijd aan het werk en soms nog iets langer. Tel daarbij op dat de generatie die de komende jaren vijftigplusser wordt een flinke omvang heeft. Een snelle blik op een bevolkingspiramide is verhelderend. De Nederlands piramide heeft de vorm van een enigszins topzware hooiberg gekregen. De lichting die over een paar jaar vijftig wordt zit op het breedste stuk.
Voor de inzetbaarheid in het werk is de vitaliteit en het werkplezier relevanter dan de leeftijd. Dat blijkt zodra deelnemers vertellen over hun werk en hoe ze daarin staan. Sommigen vertellen dat ze eigenlijk de tijd uitzitten. Zij zien de pensioendatum naderen en daar kijken ze naar uit. Ze haken heel geleidelijk af, tot ze mentaal al met pensioen zijn. Persoonlijk vind ik het jammer om te zien dat mensen op de automatische piloot gaan functioneren en minder uit hun laatste werkzame jaren halen dan erin kan zitten. Dit geldt voor zowel voor hen als voor hun organisatie.
Anderen zitten er weer heel anders in. Er zijn ook veel oudere medewerkers die wel degelijk ambitie hebben. Soms ligt die vlak onder de oppervlakte, soms moet je wat langer met elkaar doorpraten om die ambitie te herkennen. Ouderen hebben veel ervaring. Verreweg de meesten vinden het leuk die in te zetten en over te dragen. Veel ouderen willen mee met nieuwe ontwikkelingen, soms ronduit van harte, soms met wat tegenzin.
Mijn ervaring is dat veel oudere medewerkers een doel hebben voor zichzelf, gekoppeld aan de laatste periode van hun werkzame leven. Sommigen willen weer naar de inhoud van het vak dat zij ooit beoefend hebben en waar ze vanaf gedreven zijn. Anderen willen nog een flinke verantwoordelijkheid aan gaan, omdat zij zich dankzij alle levenservaring in de kracht van hun leven voelen. Of ze willen juist de eindverantwoordelijk kwijt; weg van de ratrace, en vanuit de zijlijn hun bijdrage leveren. Er zijn dus genoeg oudere medewerkers die een nieuwe rol op zich willen nemen, of hun oude rol in een veranderende omgeving. En die daarvoor nog bij willen leren.
Bij het leren door oudere werknemers zitten wel twee knelpunten. Het eerste is dat veel werkgevers weinig willen investeren in het opleiden van ouderen. Doodzonde, als je bedenkt dat iemand van vóór in de vijftig nog een kleine twintig jaar kan doorwerken. Het tweede knelpunt is dat ouderen anders leren dan jongeren. Met name het vermogen om nieuwe kennis snel op te nemen wordt minder. Dus even snel thuis raken in een volkomen nieuw computersysteem kunnen jongeren beter dan ouderen.
Maar ouderen hebben veel meer ervaring plus het vermogen ervaringen uit te bouwen met kennis die daarmee samenhangt. Kort door de bocht gesteld: ouderen leren door ervaringen uit te wisselen en met nieuwe kennis en inzichten te verrijken. Dit is wat wij doen in onze cursussen bij Odyssee Vitaliteit. Mijn eigen ervaring is dat oudere werknemers zich zo blijven ontwikkelen en met ámbitie zin blijven houden in hun werk en met stimulering nieuwe taken op zich willen nemen.
De inzetbaarheid, productiviteit en het werkplezier van oudere werknemers kun je dus vergroten door in opleidingsprogramma’s een gericht aanbod voor hen te hebben en met hen het gesprek aan te gaan over welk werk het beste bij hen past. Ouderen vinden herkenning bij elkaar en geven zo opnieuw betekenis aan hun werk en de plaats ervan in hun persoonlijk leven. Mijn ervaring is dat medewerkers dan met nieuw elan hun werk gaan doen waardoor hun productiviteit groter wordt.
