Bij vitaliteit denk je aan energie. Energie om te leven, levenslust, veerkracht. Waarom leggen we een verband tussen leeftijd en vitaliteit? Dat heeft te maken met verandering, gewenste en ongewenste. Als je ouder wordt verander je voortdurend, van je eerste stap tot je laatste snik. Deze verandering kan, als je even niet oplet, je levenslust en veerkracht op een negatieve manier beïnvloeden. Gelukkig kan je er zelf veel aan doen om tot op hoge leeftijd energiek en levenslustig te blijven.
Ik verander
Vanaf dat je opgroeit verander je. Sommige veranderingen zijn fijn, andere minder. Op het gebied van ervaring is de groei bijna onbeperkt. Maar lichamelijk is het een ander verhaal. Een muziek leraar vertelde me dat vanaf je 13de het verschil tussen de hoogste en de laagste noot die je kan horen al kleiner wordt. Je lichaam wordt tot je 25ste steeds sterker maar daarna veranderen een aantal lichamelijke processen. We weten allemaal dat veel topvoetballers na hun 35ste wellicht nog lang en gelukkig leven, maar niet meer in de champions league spelen. Dat komt onder andere door veranderingen in hun hart- en vaatsysteem (uithoudingsvermogen), in hun ademhaling (longcapaciteit) en in hun spierkracht. Diezelfde veranderingen gebeuren ook bij ons. Daarnaast verandert onze stofwisseling. Je hebt minder en ander eten nodig om op latere leeftijd de motor te laten draaien.
Dat ons lichaam verandert hebben we vaak niet zo snel in de gaten. Niet alleen omdat de verandering heel geleidelijk gaat, maar ook omdat deze lichamelijke veranderingen samenvallen met life events. De tijd van spitsuur van het leven: meer verantwoordelijkheden en stress in het werk, de combinatie van werk met relaties en gezin, een hypotheek om af te lossen, en soms ook minder gelukkige zaken zoals scheiding, ziekte of verlies. Deze omgevingsfactoren kunnen de lichamelijke achteruitgang versterken omdat we ongemerkt minder gaan bewegen, ongezonder gaan eten en meer last hebben van stress.
Zo herinner ik me nog goed de aanschaf van mijn eerste auto, na de geboorte van mijn oudste zoon, toen we het konden betalen én het ook wel makkelijk was om alle babyspullen in de auto te vervoeren in plaats van in de trein mee te slepen. Toen werd het ook wel makkelijk om met de auto naar het werk te gaan in plaats van met de trein. Dat scheelde toch 15 minuten op een enkele reis en je moest ineens op tijd thuis zijn omdat het kinderdagverblijf wel een eindtijd had. In de avond moe op de bank voor de buis met een wijntje erbij. De fiets bleef steeds vaker in de schuur want ook de boodschappen pasten met gemak in de kofferbak. Dan vraag je je toch later af waar die extra kilo’s vandaan zijn gekomen. Je bent toch echt niet anders gaan eten. Of toch? En ja hoor, je pakt het hardlopen weer op. En, wat op je 20ste nooit gebeurde: je krijgt de ene na de andere blessure.
Hoe kom je uit deze spiraal? Gelukkig is er, net als voor de topvoetballers, voor ons ook hoop na de piek. We kunnen ons wel degelijk herpakken, zelfs als we het een aantal jaren hebben laten versloffen. Maar eerst staan we nog even stil bij de noodzaak hiervan.
Is verandering nodig?
Dat weten we denk ik wel. Het overkomt ons niet allemaal, maar als je ergens halverwege de gemiddelde levensverwachting ontdekt dat het gewicht er niet meer zo makkelijk afgaat en de conditie niet meer is wat het geweest is, dan weet je dat ook de gezondheidsrisico’s toenemen: diabetes type2, overgewicht, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten en een verhoogd cholesterol. Ook mentaal kan weinig bewegen en overgewicht een zware wissel trekken. Je hebt meer kans op neerslachtigheid, vermoeidheid en mentale overbelasting. Dan is het dus echt zaak om aan verandering van leefstijl te overwegen.
Hoe verander ik dan?
Wat je moet veranderen is makkelijk gezegd maar niet zo eenvoudig gedaan. Het bekende recept van meer bewegen en gezonder eten is voor veel mensen lastig om uit te voeren. Het valt niet mee om te veranderen. Zeker als sommige methodes uit je jonge jaren niet meer werken omdat je lichaam andere behoeftes heeft en minder snel herstelt. Je hebt veel ingesleten gewoontes, je eet soms om jezelf te belonen en je weet soms ook niet welke verandering voor jou goed zou zijn. Op de vraag hoe te veranderen helpt het om hulpmiddelen uit de psychologie van succesvol veranderen in te zetten. Denk daarbij aan het zoeken van deskundige hulp, een verandering samen met je omgeving oppakken, haalbare doelen stellen, jezelf informeren, een plan maken en doelen stellen. Ook investeren in je mind-set kan je helpen. Hoe kijk je aan tegen falen? Mag je opnieuw beginnen na een mislukking en van je fouten leren? Geef je jezelf de tijd om nieuwe gewoontes aan te leren.
